Bu yıl, Arap okuyucusuna yaptığı çevirilerle Türk edebiyatını tanıma fırsatı sağlayan Suriyeli çevirmen ve yazar ‘Abdu’l-Kâdir ‘Abde’l-Lî’nin (عبد القادر عبد اللي) aramızdan ayrılışının beşinci yılı.
1957 yılında İdlib’de dünyaya gelen çevirmen, İstanbul Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tiyatro ve Sahne Sanatları Bölümü’nden mezun olduktan sonra yüksek lisans eğitimini aynı fakültenin animasyon bölümünde tamamlamıştır. Yaptığı çeviriler sayesinde Arap ve Türk milletleri arasında kültür köprüsü olarak anılmaktadır.
‘Abde’l-Lî, Türkçe-Arapça çeviriye Aziz Nesin’in eserlerini Arapçaya çevirerek başlamış ve Nesin’in Zübük isimli eseri Suriye’de ed-Duğri (الدغري) isimli diziye uyarlanmıştır. Seksenli yılların başında Türk edebiyatından çevirdiği kısa öyküler Cerîdetu İdlib el-Hadrâ’ (جريدة إدلب الخضراء) gazetesinde yayımlanmıştır.
Çeviri çalışmalarını titizlikle yürütmesiyle bilinen ‘Abde’l-Lî, Türk edebiyatının Arap okuruna ulaşmasında büyük bir rol sahibidir. Aziz Nesin ile başlayan çeviriler Yaşar Kemal, Orhan Pamuk, Nazım Hikmet, Fakir Baykurt, Haldun Taner, Elif Şafak, İlber Ortaylı, Orhan Veli, Latife Tekin, Okay Tiryakioğlu, Cengiz Çandar gibi isimlerle devam etmiştir.
‘Abdu’l-Kâdir ‘Abde’l-Lî, en yetkin Orhan Pamuk çevirmeni olarak kabul edilir. Benim Adım Kırmızı başta olmak üzere Pamuk’un Kafamda Bir Tuhaflık, İstanbul – Hatıralar ve Şehir ve Sessiz Ev romanlarını Arapçaya kazandırmıştır. Ayrıca Orhan Veli’nin bütün eserlerini ve Talha Uğurluel’in Dünyaya Hükmeden Sultan Kanunî adlı eserini de Arapçaya çevirmiştir.
Türkçeden Arapçaya elli beş eser tercüme eden ‘Abde’l-Lî, 70’li yıllardan itibaren çağdaş Türk edebiyatı ve sanatı ile Osmanlı tarihi hakkındaki çalışmalara yönelmiştir. Ayrıca Türk siyasi ve toplumsal gerçekliğini Arap toplumlarına sinema ve televizyon aracılığıyla sunmaya çalışmış, romanların yanı sıra bazı tiyatro eserleri, film, dizi ve belgeselleri de Arapçaya çevirmiştir. Kurtlar Vadisi (وادي الذئاب), Ihlamurlar Altında (سنوات الضياع) ve Gümüş (نور), Arap izleyicisine aktardığı dizilerdendir.
2 Mart 2017’de hayata veda eden ‘Abdu’l-Kâdir ‘Abde’l-Lî adına, Mart 2021’de ölümünün dördüncü yılı münasebetiyle Dâru’l-mûzâîk (دار موزاييك), Türkçeden Arapçaya kısa roman çeviri yarışması düzenlemiştir.